با پیشرفت جوامع و در پی آن افزایش انواع جرم در جوامع بشری، فساد مالی نیز بهعنوان یک جرم با مطلوبترین نتایج مالی برای مرتکب آن، گسترش یافت که این امر موجب اختلال جدی در نظام اقتصادی کشورها میشود. در حرفه مالی و حسابرسی نیز سرلوحه اجرای هر کاری، اخلاقمداری است و نظامنامهای کنترل داخلی نیز اخلاقمداری را بهعنوان عامل اصلی مبارزه با ضعفهای کنترلی قلمداد میکند. بهعبارتی اخلاقمداری باید در حرفه فرهنگسازی شود و در دل سازمان وجود داشته باشد.
فساد مالی از چه جایی نشات میگیرد: عموما فساد مالی از بیاخلاقیها، نبود نظارت و خلأ کنترلی و سوءاستفاده از اطمینان افراد دیگر سرچشمه میگیرد.
خودکنترلی و استفاده از روشهای فرهنگی و قرار دادن عامل کنترلی در هریک از امور باعث میشود هر فرد در هر جامعهای مسوول مبارزه با فساد باشد. برای نمونه اگر هر فرد در حرفهای که مشغول به کار است اخلاق حرفهای را رعایت کند و موازین و استانداردها را به درستی انجام دهد خود عاملی است برای مبارزه با فساد. یا اگر فرهنگسازی درست انجام شود، سبب میشود یک فرد حسابدار از همکاری با شرکتهای دودفتره پرهیز کند یا حسابرسی از پذیرش کار شرکتهای دودفتره سر باز زند یا وکیلی از پذیرش موکلی که ترویج فساد دارد یا کارشناس رسمیای که قیمتگذاری را براساس معیارهای صاحبکار طلب میکند بپرهیزد.
چرا در بسیاری از سازمانها و مجموعهها فسادهایی رخ میدهد که حتی ذهن به خود اجازه هضم شدن آن را نمیدهد! دلیل اصلی آن نبود اخلاقمداری در حرفه و اطمینان و نبود کنترلهای داخلی پیشگیرانه یا کشفکننده است. حسابرسیهای شکلی جای خود را به حسابرسیهای با کیفیت داده، بسیاری از پروندههای حسابرسی فقط به صورت شکلی تهیه میشود که پاسخگوی کنترل کیفیت باشند. شاید بسیاری از حسابرسان در اجرای حسابرسی از مبارزه با فساد طفره روند و بهدنبال امتیاز کنترل کیفیت باشند، بسیاری از پروندههای حسابرسی فساد را میبینند، نظرات غیرکارشناسی کارشناسان رسمی را میفهمند و با اطلاع غیررسمی یا رسمی از دودفتره بودن شرکتها، همچنان سعی در طفره رفتن و تکمیل پروندههای با کیفیت دارند!
عاملان مبارزه با فساد بعد از افراد جامعه حسابرسانی هستند که یا دانش و آگاهی مبارزه با فساد را ندارند و فقط سعی در کسب امتیاز کنترل کیفیت خود دارند یا دانش مبارزه با فساد را دارند، ولی بیاخلاقیها اجازه مبارزه را به آنها نمیدهد.
مهمترین عاملی که سبب میشود در حرفه حسابرسی توجه ویژه به کیفیت حسابرسی و مبارزه با فساد مالی از بعد باطنی و ظاهری شود وجود نهاد ناظر مستقل بر حرفه است. در نبود نهاد نظارتی در حرفه حسابرسی و عدم ایجاد روابط حرفهای با سایر نهادهای دولتی نظیر بانک مرکزی و اداره مالیاتی و مهمتر از همه استقرار فرهنگ اخلاقی مبارزه با فساد مالی کمی سخت خواهد بود.